Concept album (album koncepcyjny, koncept album)
Tym mianem określa się album muzyczny złożony z kompozycji, które tworzą spójną całość, stanowią swoistą jedność pod względem muzycznym bądź literackim. Początków tego typu wydawnictw należy doszukiwać się już w latach 30. XX wieku, dokładniej zaś w twórczości jazzowej wokalistki Lee Wiley.
Powyższa krótka definicja może wydawać się niejasna, dlatego warto posłużyć się w tym miejscu przykładem. Kultowy album grupy Pink Floyd pt. „The wall” jest właśnie tego typu albumem, ponieważ tworzy jedność fabularną. Opowiada historię niejakiego Pinka, chłopca wychowywanego przez nadopiekuńczą i zaborczą matkę. Bohater nie ma nawet szansy, aby poznać własnego ojca, który ginie na wojnie. Chłopiec buduje wokół siebie tytułowy mur, którym odgradza się od otaczającego go świata, a cegieł dostarczają mu kolejne, pojawiające się w jego życiu osoby: matka, nauczyciele, a później żona, nad którą bohater się znęca. Poszczególne utwory przedstawiają zmagania Pinka z brutalną rzeczywistością. Chłopiec trafia do zimnej i nieprzyjaznej szkoły, w której dzieci maszerują niczym roboty (o tym usłyszymy w przeboju „Another brick in the wall, part 2”, z którego chyba każdy pamięta słowa protestujących uczniów: „We don’t need no education!”). Inne nagranie opowiada np. o utracie wiary w ideały z młodości. Życie chłopca postępuje wraz z kolejnymi odsłuchiwanymi utworami. W ostatniej kompozycji świat Pinka zostaje pogrzebany odłamkami walącej się ściany, ale wtedy bohater nagle uświadamia sobie, że poza murem toczy się zwykłe, normalne życie. Jeżeli ktoś z dostateczną uwagą wsłuchuje się w warstwę tekstową, zwróci uwagę na pewien istotny szczegół, tj. końcówka tekstu ostatniego utworu koresponduje z początkowymi słowami pierwszej kompozycji albumu, ujawniając pewną zaskakującą prawidłowość – okazuje się, że tytułowy mur jest niezniszczalny, gdyż raz zburzony, wcale nie rozpada się na zawsze – zostanie odbudowany (co wskazuje na cykliczność albumu, można go bowiem słuchać w nieskończoność i od nowa przeżywać historię chłopca).
Oto lista niektórych zagranicznych albumów, które uznaje się za albumy koncepcyjne:
30 Seconds To Mars „30 Seconds To Mars”
ABC „The lexicon of love”
Amy Grant „Heart in motion”
Beyoncé „I am… Sasha Fierce”
Billy Joel „The stranger”
Blur „The great escape”
Bruce Springsteen „Nebraska”
Carrie Underwood „Carnival ride”
Céline Dion „Miracle”
Coldplay „Viva la vida or death and all his friends”/”Prospekt’s march”
Daft Punk „Discovery”
David Bowie „Alladin sane”
David Bowie „Diamond dogs”
David Gilmour „On an island”
Electric Light Orchestra „Time”
Elton John „Captain Fantastic and the Brown Dirt Cowboy”
Eminem „Relapse”
Enigma „MCMXC a.D.”
Frank Sinatra „In the wee small hours”
Genesis „The lamb lies down on Broadway”
Gorillaz „Demon days”
Grace Jones „Slave to the rhythm”
Green Day „American idiot”
Green Day „21st century breakdown”
Iron Maiden „Seventh son of a seventh son”
Janet Jackson „Janet Jackson’s rhythm nation 1814”
Janet Jackson „The velvet rope”
Jay-Z „American gangster”
Jethro Tull „Thick as a brick”
Jethro Tull „A passion play”
Johnny Cash „Ride this train”
Kate Bush „Hounds of love”
King Diamond „Them”
Kraftwerk „The man-machine”
Lady GaGa „The fame”
Lupe Fiasco „The cool”
Manic Street Preachers „The Holy Bible”
Marillion „Misplaced childhood”
Marilyn Manson „Holy wood (in the shadow of the Valley of Death)”
Marilyn Manson „The golden age of grotesque”
Mars Volta „The bedlam in Goliath”
Mika „Life in cartoon motion”
Mike Oldfield „Tubular bells”
Muse „Black holes and revelations”
Muse „The resistance”
My Chemical Romance „The black parade”
Nine Inch Nails „The downward spiral”
Pink Floyd „The dark side of the moon”
Pink Floyd „The division bell”
Pink Floyd „The wall”
Porcupine Tree „Deadwing”
Prince „Lovesexy”
Queen „Queen II”
Queens Of The Stone Age „Sound for the deaf”
Rammstein „Reise, Reise”
Ray Charles „Modern sounds in country and western music”
Sarah Brightman „Dive”
Snow Patrol „Eyes open”
T.I. „T.I. vs. T.I.P.”
The Beach Boys „Pet sounds”
The Beatles „Sgt. Pepper’s Lonely Hearts Club Band”
The Jam „Setting sons”
The Kinks „Face to face”
The Smashing Pumpkins „Mellon collie and the infinite sadness”
The Who „The Who sell out”
The Who „Tommy”
Tool „10,000 days”
Tori Amos „Strange little girl”
U2 „How to dismantle an atomic bomb”
Yes „Tales from topographic oceans”
Wśród polskich artystów należy wspomnieć o zespole Lao Che, którego płyty pt. „Gusła” oraz „Powstanie Warszawskie” również mają charakter albumów koncepcyjnych.
fot. okładka koncepcyjnego albumu „The wall” grupy Pink Floyd (cultture.com)